Ελλάς, μια χώρα ενεργειακά αυτάρκης

 Η Ελλάς είναι μια χώρα που λόγω γεωγραφίας και φυσικών πόρων έχει ορισμένα πλεονεκτήματα έναντι άλλων χωρών. Ένα από αυτά είναι η ενεργειακή αυτάρκεια που θα μπορούσε να έχει. Η αυτάρκεια της χώρας μας στηρίζεται στο γεγονός ότι μπορεί να καλυφθεί από πηγές ενέργειας ή από καύσιμα που βρίσκονται εδώ και δεν χρειάζεται να γίνει εισαγωγή τους από το εξωτερικό.

Γενικά η ενέργεια ως φυσικό μέγεθος εμφανίζεται, εκφράζεται με διάφορες μορφές. Ωστόσο η ωφέλιμη δηλ. η εκμεταλλεύσιμη ενέργεια που αξιοποιείται από τον άνθρωπο διακρίνεται, ανάλογα με τον τρόπο παραγωγής, ουσιαστικά σε δύο μορφές:

1)      Θερμική

2)      Ηλεκτρική

Επομένως η κάλυψη των παραπάνω μορφών εξασφαλίζει ενεργειακή αυτάρκεια μιας χώρας!

1)      Θερμική ενέργεια-Καύσιμα

Η Θερμική ενέργεια βασίζεται στα ΚΑΥΣΙΜΑ: άνθρακας στις διάφορες μορφές του (ξύλο, κάρβουνο, ΛΙΓΝΙΤΗΣ, τύρφη), χημικές ενώσεις του άνθρακα και μείγματα αυτών (αλκοόλες, υδρογονάνθρακες, ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ, ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ δηλ. μείγμα διαφόρων υδρογονανθράκων με πάνω από 90% μεθάνιο). Καύσιμο (και μάλιστα πολύ αποδοτικό) είναι επίσης το Υδρογόνο. Η Ελλάς διαθέτει όλα τα παραπάνω εκτός του Υδρογόνου το οποίο εξάλλου δεν υπάρχει πουθενά σε καμία χώρα, ελεύθερο στη φύση, αλλά παράγεται είτε από το νερό είτε από άλλες χημικές ενώσεις. Η ύπαρξη πετρελαίου και φυσικού αερίου στον υποθαλάσσιο χώρο εικάζεται με μεγάλη πιθανότητα από πλήθος μελετών όμως προς το παρόν δεν έχει γίνει η εκμετάλλευση αυτών. Για λόγους που έχω εξηγήσει σε σχετικό άρθρο, νομίζω ότι η εξόρυξη αυτών των υποθαλάσσιων κοιτασμάτων μόνο δεινά έχει να φέρει στον τόπο μας. Εκτός αυτού όλα τα οργανικά καύσιμα μολύνουν την ατμόσφαιρα και σιγά σιγά θα πρέπει να εγκαταλείπονται ως πηγή ενέργειας. Επίσης όπως όλα τα κοιτάσματα κάποια στιγμή θα εξαντληθούν. Θα πρέπει προοδευτικά να αντικαθίστανται από άλλες μορφές ενέργειας.

Το κυριότερο καύσιμο της εποχής, το πετρέλαιο, χρησιμοποιείται για κίνηση και για θέρμανση. Χρησιμοποιείται επίσης και για παραγωγή ηλεκτρισμού ( η 2^η μορφή ενέργειας που αναφέρθηκε) δηλ. με γεννήτριες ντίζελ. Ωστόσο το ποσοστό της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας με ντίζελ στη χώρα μας είναι εξαιρετικά μικρό και είναι μύθος τα σχετικώς λεγόμενα. Για την παραγωγή κίνησης και θέρμανσης είναι η σχεδόν αποκλειστική επιλογή (η βενζίνη είναι υποπροϊόν του πετρελαίου). Επομένως με την παραδοχή ότι ΔΕΝ εξορύσσεται το πετρέλαιο ή το φυσικό αέριο που ΥΠΑΡΧΕΙ στη χώρα μας, θα πρέπει να καλυφθεί η ενεργειακή προσφορά του αλλιώς, είτε υιοθετώντας άλλα καύσιμα, είτε αυξάνοντας την ηλεκτρική ενέργεια.

Εναλλακτικά καύσιμα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν είναι α) τα λεγόμενα βιοκαύσιμα, β) η βιομάζα, γ) η πυρηνική ενέργεια δηλ. το ουράνιο αλλά και δ) το υδρογόνο.

α) Τα βιοκαύσιμα προκύπτουν από τις καλλιέργειες. Η Ελλάς ως αγροτική χώρα μπορεί να έχει βιοκαύσιμα αλλά ΠΡΟΣΟΧΗ! Τα βιοκαύσιμα δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να αντικαταστήσουν τις απαραίτητες για την διατροφή του πληθυσμού καλλιέργειες [1]! Τα βιοκαύσιμα μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο ως βοηθητικά και όχι ως καύσιμο που μπορεί να αντικαταστήσει μόνιμα το πετρέλαιο. Θα μπορούσαν για παράδειγμα να χρησιμοποιηθούν σε μια μεταβατική κατάσταση εκτάκτου ανάγκης όπου η Ελλάς θα αποκοβόταν από τους λοιπούς εταίρους της και θα έπαυε να εισάγει πετρέλαιο. Τότε θα μπορούσε να μπει μπροστά η «αγροτική μηχανή» και τα τρακτερ με βιοντίζελ παραγόμενο από τα ίδια τα χωράφια τους. Η μετατροπή σπαρτών σε βιοντίζελ δεν απαιτεί καμιά φοβερή τεχνογνωσία και θα μπορούσε να γίνει άμεσα.

β) Η βιομάζα προκύπτει από τα οργανικά υπολείμματα φρούτων και λαχανικών. Κάποιοι είναι ενθουσιώδεις με την εφαρμογή τους. Επίσης θα μπορούσε στο ίδιο πνεύμα να χρησιμοποιηθεί η καύση των σκουπιδιών. Αυτές οι λύσεις ενώ συμβάλλουν ασφαλώς στην ενεργειακή αυτάρκεια και οικονομία σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να θεωρηθούν μόνιμες λύσεις.

γ) Η πυρηνική ενέργεια είναι μια μορφή ενέργειας που συνδέεται με πολλά προβλήματα. Η χώρα μας πάντως σύμφωνα με μελέτες του  ΙΓΜΕ διαθέτει κοιτάσματα ουράνιου στη Μακεδονία (π.χ. Παγγαίο) [2, 3]. Πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα κοιτάσματα στην Ευρώπη και θα μπορούσαν να καταστήσουν την χώρα μας πυρηνικό κόμβο των Βαλκανίων και της Μεσογείου. Αυτά για τους υποστηρικτές της πυρηνικής ενέργειας.

 Ο λόγος που δεν κατατάσσεται χωριστά η πυρηνική από τις δύο μορφές ενέργειας: Θερμική και ηλεκτρική είναι διότι πρόκειται στην ουσία για θερμική ενέργεια. Η παραγωγή ενέργειας από ουράνιο γίνεται ως εξής: Από την πυρηνική διάσπαση, εκλύεται ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ, ζεσταίνεται νερό, δημιουργείται ατμός (με τον ίδιο τρόπο που δημιουργείται από την καύση πετρελαίου, φυσικού αερίου ή λιγνίτη) και ο ατμός στη συνέχεια γυρίζει μια στροβιλογεννήτρια. Έτσι παράγεται τελικά ηλεκτρική ενέργεια!

‘Οπως και με το πετρέλαιο θα πρέπει να αποφευχθεί η χρήση της πυρηνικής ενέργειας και η αξιοποίηση του ουράνιου ( το οποίο ειρήσθω εν παρόδω είναι περίπου 100 φορές ακριβότερο από το χρυσό [4]). Ζούμε σε μια σεισμογενή χώρα, χωρίς την κατάλληλη τεχνογνωσία για πυρηνικά (την οποία θα αγοράσουμε ακριβά και θα φέρουμε απέξω) και ένα ατύχημα τύπου Φουκουσίμα μπορεί να συμβεί και σε μας. Επίσης όσο το εργοστάσιο θα δουλεύει κανονικά, όλα καλά και θα παράγεται ενέργεια. Όταν όμως γίνει κάποιο ατύχημα, οι συνέπειες θα είναι ολέθριες για πολλές γενιές αφού η εκλυόμενη ραδιενέργεια θα υπάρχει για πάνω από 100 χρόνια! Αυτά εν ολίγοις σε ότι αφορά το ουράνιο και την πυρηνική ενέργεια. Επιπλέον υπάρχει πολύ σοβαρό ζήτημα με τα πυρηνικά υπολείμματα, τα οποία δεν εξαφανίζονται, αλλά παραμένουν έστω και θαμμένα, για εκατοντάδες χρόνια (!) Σε αυτό δεν υπάρχει ως τώρα εναλλακτική πρόταση, ούτε και από τους πιο φανατικούς θιασώτες της πυρηνικής ενέργειας.

δ) Το υδρογόνο είναι ένα στοιχείο που δεν υπάρχει στη φύση. Μπορεί να παραχθεί από το νερό με ηλεκτρόλυση, μια μέθοδο γενικά ενεργοβόρα. Έρευνες γίνονται για φθηνότερους και αποδοτικότερους τρόπους παραγωγής του υδρογόνου. Από το υδρογόνο μπορεί να παραχθεί είτε θερμική είτε ηλεκτρική ενέργεια. Σε ένα πλανήτη με τα 4/5 νερό, το υδρογόνο θα μπορούσε πράγματι να είναι το «καύσιμο του μέλλοντος» [5]. Η χρήση του δεν ανήκει στην επιστημονική φαντασία. Ήδη μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες όπως  Toyota [6], Mercedes [7] κλπ έχουν φτιάξει αυτοκίνητα ή λεωφορεία που «καίνε» υδρογόνο [8]. Επίσης υπάρχουν συσκευές θέρμανσης με υδρογόνο. Δηλ. το υδρογόνο φαίνεται να είναι ο κύριος υποψήφιος ανταγωνιστής του πετρελαίου στην αντικατάστασή του ως καύσιμο, αφού μπορεί να καλύψει την ενεργειακή προσφορά του και μάλιστα ακόμη πιο αποδοτικά. Το πρόβλημα βέβαια είναι η παραγωγή του. Μια οικολογική και μάλλον ευφικτή λύση που έχει προταθεί, είναι να παράγεται το υδρογόνο από το νερό και η ενέργεια από την ηλεκτρόλυση να εξασφαλίζεται από ανανεώσιμες μορφές [9] (ΑΠΕ = Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) π.χ φωτοβολταϊκή, αιολική, γεωθερμική που όπως αναλύεται παρακάτω υπάρχουν στη χώρα μας.

Με δύο λόγια η Ελλάς θα μπορούσε από πλευράς καυσίμων να είναι ανεξάρτητη αφού διαθέτει κοιτάσματα πετρελαίου, φυσικού αερίου, λιγνίτη, ουράνιου. Με αυτά θα μπορούσε να έχει ενεργειακή αυτάρκεια μέχρι εξαντλήσεως των αποθεμάτων. Το ζήτημα είναι ότι τα αποθέματα κάποια στιγμή θα τελειώσουν και ότι αν θέλουμε πραγματικά να προχωρήσουμε παραπέρα, σε ανεξάντλητες πηγές ενέργειας και συνάμμα καθαρές, πρέπει να υιοθετήσουμε άλλες λύσεις: Αύξηση ΑΠΕ και  Υδρογόνο. Η ενέργεια που θα παράγεται δεν θα είναι από καύσιμα και θα είναι ουσιαστικά ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ αντί για θερμική. Όπως θα εξηγηθεί στη συνέχεια, το υδρογόνο ουσιαστικά δεν παράγει θερμική αλλά κατευθείαν ηλεκτρική ενέργεια.

2)      Ηλεκτρική ενέργεια

Οι ηλεκτρικές μηχανές είναι γενικά πολύ πιο αποδοτικές από τις θερμικές μηχανές. Η απόδοση που έχει η ηλεκτρική ενέργεια είναι γενικά >90%. Για σύγκριση οι θερμικές μηχανές (πχ βενζινοκινητήρες, μηχανές ντίζελ, ατμομηχανές) έχουν περίπου 30%. Η διαφορά είναι κολοσσιαία. Ο ηλεκτρισμός ήδη τον 20^ο αιώνα εφαρμόστηκε σε πάρα πολλούς τομείς. Στην θέρμανση ήδη με τις εφαρμογές των απλών κλιματιστικών ή των πιο εξελιγμένων αντλιών θερμότητας (γεωθερμία) εκτοπίζει το πετρέλαιο. Στην κίνηση όμως το πετρέλαιο είναι προς το παρόν αδιαφιλονίκητο. Ωστόσο τα ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα δεν είναι πλέον επιστημονική φαντασία. Πολλές εταιρίες ή ερευνητικές ομάδες, μεταξύ των οποίων και η ελληνική ΝΑΜΚΟ εργάζονται στο σχεδιασμό ηλεκτροκίνητων οχημάτων [10, 11]! Εξάλλου ήδη κυκλοφορούν αρκετά υβριδικά αυτοκίνητα. Θα περάσει κάποιο χρονικό διάστημα μέχρι να γίνουν αυτά προσιτά στην αγορά αλλά υπάρχουν. Απαραίτητο σε αυτή την περίπτωση είτε για τα υβριδικά είτε για τα πλήρως ηλεκτροκίνητα είναι η ύπαρξη μπαταριών. Θα μπορούσε η πατρίδα μας να έχει μπαταρίες; Υπάρχουν εργοστάσια παραγωγής μπαταριών και συσσωρευτών [12]. Τις πρώτες ύλες γενικά τις διαθέτουμε: Χαλκό, Ψευδάργυρο, Ασβέστιο, Μόλυβδο. Δεν διαθέτουμε ωστόσο το «καλύτερο» στοιχείο: το Λίθιο. Δυστυχώς η χώρα δεν διαθέτει ( από όσο γνωρίζω) κοιτάσματα λιθίου από το οποίο φτιάχνονται οι «καλύτερες» μπαταρίες. Μπορεί πάντως να κατασκευάζει συσσωρευτές άλλων στοιχείων.

Σώρρευση της ηλεκτρικής ενέργειας γίνεται επίσης και με το υδρογόνο. Η λεγόμενη «ψυχρή καύση» του υδρογόνου δεν παράγει ατμό όπως γίνεται με τα κλασσικά καύσιμα ή ακόμη και με την πυρηνική ενέργεια. Το υδρογόνο αντιδρά ηλεκτροχημικά με το οξυγόνο και παράγεται απευθείας ηλεκτρισμός! Αυτό γίνεται στο λεγόμενο ΚΚ = κύτταρο ή κυψέλη καύσης (Fuel Cell) [13]. Επομένως και εδώ η χώρα μας θα μπορούσε να αναπτύξει την ενέργεια από υδρογόνο. Εξάλλου ήδη διαθέτει εταιρεία κατασκευής ΚΚ (tropical).

Αφήνοντας το ζήτημα της θέρμανσης και της κίνησης πρέπει να εξεταστεί γενικά το ζήτημα παραγωγής της ηλεκτρικής ενέργειας και δυνατότητας αυτάρκειας της χώρας μας.

Η ηλεκτρική ενέργεια μπορεί να παραχθεί με τους παρακάτω τρόπους:

1)      Θερμοηλεκτρική (καύσιμα κάθε λογής)

2)   Πυρηνική (πυρηνική διάσπαση του ουράνιου. Ουσιαστικά ίδιο με την θερμοηλεκτρική αφού η ενέργεια της διάσπασης χρησιμοποιείται για την παραγωγή ατμού)

3)      Χημική σε συσσωρευτές μολύβδου, λιθίου κλπ.

4)      Κυψέλες καυσίμου (Υδρογόνο)

5)      Αιολική

6)   Ηλιοθερμική (ο ήλιος ζεσταίνει νερό, το οποίο γίνεται ατμός και στη συνέχεια δουλεύει όπως η θερμοηλεκτρική)

7)   Φωτοβολταϊκή (μετατροπή της ηλιακής ενέργειας σε ηλεκτρισμό απευθείας)

8)      Γεωθερμία (ίδια λειτουργία με το θερμοηλεκτρικό αλλά την θερμότητα την δίνει η ίδια η γη η οποία βαθειά στο εσωτερικό της έχει μεγάλη θερμοκρασία, ιδιαίτερα κοντά σε περιοχές με ιαματικά νερά ή ηφαίστεια)

9)      Ωκεάνια (ενέργεια των κυμάτων ή της παλίρροιας)

10)  Υδροηλεκτρική

Υπάρχουν και άλλες μορφές παραγωγής και θα εφευρεθούν και άλλες στο μέλλον. Προς το παρόν σε ότι αφορά τις παραπάνω, οι μορφές 1 εως 3 είναι συμβατικές και μη ανανεώσιμες. Οι υπόλοιπες είναι ανανεώσιμες και άρα ανεξάντλητες και συνεπώς θα μπορούσαν να καταστήσουν όχι μόνο τη χώρα μας αλλά και όλον τον πλανήτη ενεργειακά αυτάρκη και για ΠΑΝΤΑ! Αναλύοντας κάθε μια ξεχωριστά:

-Κυψέλες καυσίμου (υδρογόνο): Απαιτείται υδρογόνο. Το υδρογόνο μπορεί να παράγεται από νερό. Η ενέργεια για τη διάσπαση του νερού μπορεί να ληφθεί από άλλες ΑΠΕ.

-Αιολική: Απαιτεί άνεμο. Στη χώρα μας, σε νησιά και σε βουνά υπάρχει πλούσιο αιολικό δυναμικό [14]. Σε συνθήκες πόλης που δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο μπορούν να χρησιμοποιούνται ανεμογεννήτριες κάθετου άξονα όπως λέγονται . Η κατασκευή των ανεμογεννητριών δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολη και μπορεί να γίνει ακόμη και από ξύλο (τα πτερύγια) [15].

-Ηλιακή (ηλιοθερμική και φωτοβολταϊκή): Απαιτεί ήλιο. Η χώρα μας διαθέτει ηλιοφάνεια όλο το χρόνο. Είναι ενοχλητικό να διαβάζει κανείς τα στοιχεία για τη χρήση ηλιακής ενέργειας και να βλέπει ότι χώρες όπως Δανία, Γερμανία, Αυστρία με πολύ λιγότερη ηλιοφάνεια είναι πολύ πιο μπροστά από μας σε αυτό. Σε ότι αφορά την ηλιοθερμία η τεχνολογία που απαιτείται είναι παρόμοια με αυτή του ηλιακού θερμοσίφωνα και η χώρα μας διαθέτει αρκετούς κατασκευαστές. Σε ότι αφορά τα φωτοβολταϊκά η χώρα μας διαθέτει ήδη 2 εργοστάσια από τα οποία όμως πρόσφατα έκλεισε το ένα. Ωστόσο δεν υπάρχει κανένα εμπόδιο στην παραγωγή τους. Η πρώτη ύλη που απαιτείται για τα φωτοβολταϊκά είναι ΠΥΡΙΤΙΟ. Το πυρίτιο είναι ένα κοινότατο στοιχείο. Είναι το δεύτερο σε περιεκτικότητα στο φλοιό της γης με ποσοστό 25,7% [16]. Δηλ. σχεδόν το ¼ του γήινου φλοιού είναι πυρίτιο. Δεν είναι κάποιο σπάνιο υλικό. Εκτός από το πυρίτιο χρειάζεται και άργυρος που χρησιμοποιείται όμως σε πολύ μικρές ποσότητες.

-Γεωθερμία. Απαιτεί ηφαιστειακές ζώνες τις οποίες έχουμε! Υπάρχει ολόκληρο ηφαιστειακό τόξο στην χώρα μας με περιοχές που έχουν ιαματικό νερό και γενικά υπέρθερμο υπέδαφος αλλά ΠΡΟΣΟΧΗ! Δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για το γεωθερμικό δυναμικό της χώρας και πιθανότατα να μην μπορούμε να γίνουμε Ισλανδία στον τομέα αυτό! Ωστόσο θα μπορούσε αν μη τι άλλο να αξιοποιηθεί η γεωθερμία για καθαρή θέρμανση ή και ψύξη (αντλίες θερμότητας) και όχι απαραίτητα για ηλεκτροπαραγωγή.

-Ωκεάνια: Απαιτεί κύματα. Η χώρα μας μπορεί να μην βρίσκεται σε κάποιο ωκεανό διαθέτει όμως θάλασσες με κύματα, καθώς και παλίρροια (στενά Ευρίπου). Θα μπορούσαν να εγκατασταθούν στροβιλομηχανές που να αξιοποιούν αυτή την ενέργεια και να συμβάλλουν στην ενεργειακή μας αυτάρκεια

-Υδροηλεκτρική: Απαιτεί ποτάμια. Ευτυχώς είναι μια μορφή ενέργειας η οποία αξιοποιείται στη χώρα μας και ειδικά στη Δυτική Ελλάδα προσφέρει σημαντικά στην ενεργειακή αυτάρκεια.

Μια σημείωση σε ότι αφορά τα θερμοηλεκτρικά εργοστάσια παρόλο που γενικά θα πρέπει να επιδιώκεται η εξάπλωση εναλλακτικών και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας: Η χώρα μας διαθέτει πλούσια κοιτάσματα λιγνίτη απαραίτητα για θερμοηλεκτρικά εργοστάσια. Οι μεγαλύτεροι σταθμοί παραγωγής στη χώρα μας: Άγιος Δημήτριος (Κοζάνη), Μεγαλόπολη και Πτολεμαΐδα ηλεκτροδοτούν  χάρη στο λιγνίτη και παράγωγά του. Ακόμη λοιπόν και σε αυτό είμαστε αυτάρκεις και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκχωρήσουμε το κοίτασμα αυτό σε ξένα συμφέροντα.

Μια γενική παρατήρηση σε ότι αφορά τις ηλεκτρικές μηχανές-γεννήτριες: Απαιτείται η χρήση αγώγιμων, μαγνητικών και μονωτικών υλικών. Αγώγιμα υλικά που χρησιμοποιούνται συνήθως είναι ο χαλκός και το αλουμίνιο που διαθέτουμε και από τα δύο! Τα μαγνητικά υλικά που χρησιμοποιούνται είναι ειδική μαγνητική λαμαρίνα και μόνιμοι μαγνήτες (συνήθως από νεοδύμιο). Προς το παρόν στη χώρα μας δεν φτιάχνουμε τέτοια υλικά και τα εισάγουμε. Η κατασκευή μαγνητικής λαμαρίνας θα μπορούσε να γίνεται στη χώρα μας αφού απαιτεί ατσάλι (που έχουμε) με ειδική πρόσμιξη από μαγνητικό υλικό και κατάλληλη κατεργασία. Είναι δηλ. κάτι που σήμερα δεν παράγεται στη χώρα μας αλλά θα μπορούσε να γίνει μελλοντικά. Το νεοδύμιο από την άλλη με το οποίο φτιάχνονται μόνιμοι μαγνήτες υπάρχει ως κοίτασμα στη χώρα μας και συγκεκριμένα στις εκβολές του Νέστου, του Έβρου και του Στρυμόνα, ωστόσο προκαλεί η κατεργασία του και η εξόρυξή του μεγάλη περιβαλλοντική επιβάρυνση που ειδικά για τις παραπάνω περιοχές θα ήταν καταστροφική [17]! Σε ότι αφορά τα μονωτικά υλικά χρησιμοποιούνται τα εξής: αέρας (που δεν κοστίζει τίποτα), ορυκτέλαιο, συνθετικές ενώσεις (που μπορούμε να παρασκευάσουμε). Με κατάλληλο σχεδιασμό που θα συνεκτιμά το περιβαλλοντικό κόστος θα μπορούσε η πατρίδα μας να παράγει ηλεκτρικές γεννήτριες σε ελληνικά εργοστάσια και μάλιστα με πρώτες ύλες που να παράγονται εξολοκλήρου στη χώρα μας.

       Συμπερασματικά μπορεί να υποστηριχτεί ότι είτε από συμβατικές, είτε από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας η Ελλάς θα μπορούσε να είναι ανεξάρτητη και αυτάρκης για πάντα. Από το δυνητικό και το ευφικτό, στο πραγματικό υπάρχει μια απόσταση, η οποία είναι ζήτημα πολιτικής βούλησης, για να γεφυρωθεί.

ΠΗΓΕΣ:
[1]: http://www.thermodrama.gr/index.php/2012-05-09-10-42-40

[2]: http://www.world-nuclear.org/info/inf26.html
[3]: Uranium 1997, Resources, Production and Demand: A joint report, OECD publ.
[4]:http://www-pub.iaea.org/MTCD/publications/PDF/te_1629_web.pdf
[5]: Ριφκιν: Η οικονομία του Υδρογόνου, εκδόσεις Λιβάνη, 2002
[6]: http://www.autoblog.gr/2012/08/10/toyota-fuel-cell-vehicle-coming-in-2015/
[7]:http://www.autoblog.gr/2012/05/16/mercedes-benz-rumored-to-be-working-on-two-hydrogen-fuel-cell-cars/
[8]: http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_world_2_11/11/2003_83588
[9]: http://www.energypress.gr/news/Synedrio-gia-thn-paragwgh-ydrogonoy-apo-APE
[10]:http://www.theinsider.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=2125:advanced-electric-car-made-in&catid=42:enviroment&Itemid=115

[11]:http://www.skai.gr/news/technology/article/213238/kriti-kataskeuasan-autokinito-udrogonou-apagoreuetai-i-axiopoiisi-tou/
[12]: http://www.bsabatteries.com, αναφέρεται καθαρά ενδεικτικά, χωρίς καμία διάθεση διαφήμισης
[13]: wikipedia, στο λήμα "κυψέλη καυσίμου"
[14]: http://www.investingreece.gov.gr/default.asp?pid=36&sectorID=48&la=2,
[15]: http://neaguinea.org/ενέργεια
[16]: wikipedia στο λήμα "πυρίτιο"
[17]:http://www.paratiritis-news.gr/detailed_article.php?id=140125&categoryid=8