Στρατόλαος;

Λαϊκή λιθογραφία του Σ. Χρηστίδη για την 

επιτυχία του κινήματος του Γουδιού (1909)

Προχτές είχαμε μία πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη στην Πορτογαλία. Ο στρατός ζήτησε από τον πρωθυπουργό της χώρας Pedro Passos Coelho να παραιτηθεί [1]! Στην ανακοίνωσή της η Associação de Praças (AP) κατηγορεί παράλληλα την πορτογαλική κυβέρνηση συνασπισμού ότι «καταστρέφει τη χώρα» και πως «έχει μετατρέψει τον λαό της χώρας σε ινδικά χοιρίδια για κοινωνικά πειράματα με τα νέα μέτρα λιτότητας».

Η παραπάνω είδηση έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού στην Ιστορία της χώρας ο στρατός έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην πολιτική σταθερότητα της χώρας. Στις 28 Μαΐου του 1926, πραξικοπηματίες στρατιωτικοί εγκατέστησαν στην Πορτογαλία μια φασιστική δικτατορία με επικεφαλής τον Αντόνιο ντε Ολιβέιρα Σαλαζάρ, ο οποίος έγινε αρχικά υπουργός οικονομικών το 1928, και στη συνέχεια πρωθυπουργός το 1932. Το νέο καθεστώς ονομάστηκε "Estado Novo" (Νέο Κράτος) και έμεινε στην εξουσία έως το 1974. Ο πόλεμος που διεξήγαγε αργότερα η Πορτογαλία από το 1961 έως το 1974 για να διατηρήσει τον έλεγχο των αποικιών της στην Αφρική, είχε αποβεί ιδιαίτερα δαπανηρός, ωθώντας φιλοδημοκρατικά και φιλοκομμουνιστικά μέλη του Πορτογαλικού στρατού να στραφούν εναντίον του καθεστώτος, συγκροτώντας το Κίνημα των Ενόπλων Δυνάμεων (Movimento das Forcas Armadas), το οποίο οργάνωσε πραξικόπημα.

Στις 12:20 μ.μ. δόθηκε σύνθημα από το ραδιόφωνο στα μέλη του Κινήματος να καταλάβουν στρατηγικά σημεία εξουσίας στη χώρα. Αν και οι πραξικοπηματίες απηύθυναν έκκληση στους κατοίκους της Λισαβόνας να μείνουν στα σπίτια τους, χιλιάδες βγήκαν στους δρόμους και αναμείχθηκαν με τους στρατιώτες των επαναστατών, βάζοντας γαρύφαλλα στις κάνες των όπλων τους (εξού και η ονομασία της επανάστασης). Έξι ώρες μετά το καθεστώς είχε καταρρεύσει. Η επανάσταση ήταν σχεδόν αναίμακτη με μόλις 4 νεκρούς. Παρόλα αυτά δεν χαρακτηρίζεται ως λαϊκή επανάσταση, καθώς δεν υπήρξαν εκδηλώσεις του λαού πριν το πραξικόπημα. Η παραπάνω κίνηση ονομάστηκε επανάσταση των γαρυφάλλων (πορτογαλικά: Revolução dos Cravos).

Με τα παραπάνω θα ήθελα απλά να τονίσω την οργανική σχέση που έχει ο στρατός με τον λαό. Ο στρατός δεν έχει να κάνει– θεωρητικά πάντα – με πραιτοριανούς που φυλάνε την εκάστοτε εξουσία. Ο ρόλος του είναι να προστατεύει τον λαό, του οποίου είναι κομμάτι, και την Δημοκρατία. Στην Ελλάδα, ο στρατός είχε θετική πολιτική (τουλάχιστον στο θυμικό του λαού) δράση με το κίνημα του Γουδιού (1909) [3]. Όμως υπάρχει και μία επανάσταση, άγνωστη στο ευρύ κοινό, που στρατός έπαιξε καταλυτικό ρόλο και επανέφερε την Δημοκρατία. Ήταν η ελληνική Οκτωβριανή Επανάσταση του 1862 που έδιωξε τον κουφό-Όθωνα. Ο Αθηναϊκός λαός και ο στρατός κατέβηκαν στο Σύνταγμα και σχεδόν αναίμακτα ανέτρεψαν τον Βαυβαρό με το σύνθημα «Στρατόλαος»! Όποιος θέλει να διαβάσει μια εκτενή και ζωηρή περιγραφή των γεγονότων θα ήταν προτιμότερο να αναφερθεί σε πρόσφατο άρθρο του Δ. Καζάκη (με προτεινόμενη βιβλιογραφία) [4]. Τι κοινό έχουν οι επαναστάσεις της Πορτογαλίας του 1974 και της Ελλάδας του 1862: (α) την ενεργή συμμετοχή του στρατού, (β) το αναίμακτο της επανάστασης, αλλά και  (γ) την λάθος επιλογή να παραδοθεί η εξουσία και πάλι σε «επαγγελματίες» πολιτικούς (στην Ελλάδα ήταν ο Δεληγιώργης). Και δυστυχώς είναι γνωστά τα αποτελέσματα της "επαγγελματικής" πολιτικής διοίκησης...

Δυστυχώς κυρίως ο εμφύλιος και η χούντα της 21ης Απριλίου σπίλωσαν το όνομα των ΕΔ και λειτούργησαν αποτρεπτικά στην εμπλοκή τους στα πολιτικά δρώμενα της χώρας.  Δηλαδή, για μια φορά ακόμα χάθηκε το μέτρο στην χώρα της «φαιδράς πορτοκαλέας» και δημιουργήθηκαν ακραίες αντιλήψεις. Όμως στην συγκεκριμένη περίοδο δεν θα έπρεπε οι ένστολοι να πάρουν θέση σχετικά με τα δεινά που περνάει η χώρα; Μήπως δε θα έπρεπε να περιμένουν να περικοπούν οι μισθοί τους και μετά να κατέβουν στους δρόμους; Μήπως θα ήταν καλό να δημιουργηθεί ένα θεσμικό αντίβαρο που να αναστηλώσει το ηθικό και το αίσθημα ασφάλειας του λαού και να αποδυναμώσει τα νεοφασιστικά φαινόμενα (που είναι απόρροια της παντελής απουσίας του κράτους); Μήπως δε θα έπρεπε ο στρατός να θυμηθεί ποιος είναι ο πραγματικός του θεσμικός και ιστορικός του ρόλος και να δράσει αναλόγως; Μήπως δε θα έπρεπε να αναγνώσει τη δοσιλογική εισβολή (οικονομική και πολιτική), να γίνει ένα με τον Λαό και να εξελιχθεί το εργαλείο στην μετάβαση σε μια πραγματική Δημοκρατια, δηλ. να γίνει και πάλι Στρατόλαος!

[1]http://www.ionline.pt/portugal/associacao-pracas-pede-demissao-primeiro-ministro-repudia-novas-medidas

[2] Επανάσταση των γαρυφάλλων

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%93%CE%B1%CF%81%CF%85%CF%86%CE%AC%CE%BB%CE%BB%CF%89%CE%BD

[3] Κίνημα στο Γουδί

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%AF%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%B1_%CF%83%CF%84%CE%BF_%CE%93%CE%BF%CF%85%CE%B4%CE%AF

 [4] http://dimitriskazakis.blogspot.com.es/2012/09/blog-post_1.html