Πετρέλαια: ευλογία ή κατάρα;

Αρκετός θόρυβος έχει γίνει για το αν στη χώρα μας υπάρχουν κοιτάσματα πετρελαίου, αν μπορούμε αυτά να τα αξιοποιήσουμε και τι προεκτάσεις πολιτικές, οικονομικές, γεω-στρατηγικές, ενεργειακές θα είχε τελικά αυτό στη χώρα μας.

Εδώ θα αναπτυχθεί η μάλλον αντι-δημοφιλής άποψη ότι καλό είναι το πετρέλαιο αυτό να μην εξορυχτεί.  Πριν όμως από αυτό είναι χρήσιμη μια σύντομη ιστορική αναδρομή για το πετρέλαιο, τη σημασία του και την παρουσία του ορυκτού αυτού στη χώρα μας.

Ροκφέλλερ και 7 αδελφές

Το 1863 ο γερμανοεβραϊκής καταγωγής John Davidson Rockefeller (1839-1937) ίδρυσε το πρώτο διυλιστήριο στο Κλήβελαντ και το 1870 ίδρυσε την εταιρία Standard Oil Co [1].  Με την εκμετάλλευση του πετρελαίου η εταιρία γιγαντώθηκε και η οικογένεια Ροκφέλερ έγινε –και παραμένει- από τις ισχυρότερες στον κόσμο. Ουσιαστικά από διάφορους κλάδους της εταιρίας στις ΗΠΑ και στο εξωτερικό προέκυψαν κάποιες από τις λεγόμενες «7 αδελφές» οι οποίες είναι οι εξής:

1)      Esso (Exxon) ουσιαστικά η προέκταση της «μαμάς» εταιρίας Standard Oil

2)      Mobile προέκυψε από την Standard Oil New York

3)      Gulf

4)      Texaco

5)      BP

6)      Royal Dutch Shell

7)      Chevron (πρώην Socol) προέκυψε από την Standard Oil California

Από τις 7 σήμερα έχουν απομείνει πλέον οι εξής 4:

1)      Esso-Mobile

2)      BP

3)      Royal Dutch Shell

4)      Chevron (έχει απομυζήσει τις Texaco, Gulf)

Η γιγάντωση αυτών των εταιριών οδήγησε πολλές από τις χώρες παραγωγής να συγκροτήσουν έναν υπερεθνικό φορέα (ΟΠΕΚ) με σκοπό την πολιτική του πετρελαίου αλλά και των καθορισμό της τιμής του. Επόμενο ήταν οι «αδελφές» να επιθυμούν να χειραγωγήσουν τις κυβερνήσεις των χωρών μελών του ΟΠΕΚ (Αλγερία, Αγκόλα, Ισημερινός, Ιράν, Ιράκ, Κουβέιτ, Λιβύη, Νιγηρία, Σαουδαραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Βενεζουέλα). Έχει ενδιαφέρον ότι ο ΟΠΕΚ δεν περιλαμβάνει τις ΗΠΑ, τη Μ. Βρετανία, τη Νορβηγία, τη Ρωσία (ή παλαιότερα την Σοβιετική ένωση). Αποτελείται από χώρες που συνήθως είχαν πολλά προβλήματα και που θα μπορούσαν να είναι εξαρτημένες από κάποιους ισχυρούς παίκτες (βλ. ΗΠΑ ή «αδελφές»).  

Τα αποθέματα τελειώνουν

Το πετρέλαιο όμως είτε το διαχειρίζονται οι χώρες που το παράγουν , είτε ο ΟΠΕΚ, είτε οι 7 δηλ. οι 4 αδελφές, είτε οποιοσδήποτε, είναι ένα ορυκτό του οποίου τα αποθέματα κάποια στιγμή τελειώνουν. Έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον ότι σε κάποιες χώρες που ευνοήθηκαν από την παραγωγή πετρελαίου, το πάρτυ τελειώνει άμεσα [2]!

Νορβηγία                           2 χρόνια περιθώριο

Μ. Βρετανία                      5 χρόνια περιθώριο

ΗΠΑ                                  6 χρόνια περιθώριο

Κίνα                                  10 χρόνια περιθώριο

Ρωσία                               15 χρόνια περιθώριο

Δηλ. σήμερα, τώρα οι παραπάνω ισχυρές κατά τα άλλα οικονομίες του πλανήτη αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα αυτάρκειας καυσίμων. Αντίθετα στις γνωστές αραβικές χώρες καθώς και στη Βενεζουέλα τα αποθέματα θα υπάρχουν για πάνω από 50 [2] ή για πάνω από 100 χρόνια [3].  Η Βενεζουέλα του Τσάβες αυτή τη στιγμή σέρνει πρώτη το χορό με δεύτερη την εδώ και χρόνια πρώτη Σαουδική Αραβία. Τα αποθέματα της Βενεζουέλας είναι περίπου 300 δις βαρέλια και της Σαουδ. Αραβίας 265 δις βαρέλια. Με δεδομένη την οικονομική κρίση αλλά και τα στενά χρονικά περιθώρια που έχουν οι χώρες της Δύσης πρέπει είτε να αναζητηθούν νέες πηγές ενέργειας και να εγκαταλειφτεί το πετρέλαιο, είτε να αναζητηθούν νέα «στρατηγικά» αποθέματα. Οι νέες πηγές ενέργειας και μάλιστα οι ανανεώσιμες είναι ένα άλλο κεφάλαιο που προς το παρόν δεν μας απασχολεί. Σε ότι αφορά τα νέα αποθέματα αυτά πρέπει να αναζητηθούν σε χώρες που να ελέγχονται εύκολα, να είναι εξαρτώμενες και να φυσικά να έχουν κοιτάσματα. Ένας πετρελαϊκός παράδεισος είναι πιθανώς η Ανταρκτική η οποία θεωρείται ουδέτερη ζώνη, με εκτιμώμενα αποθέματα στα 90 δις. Ένας μάλλον όμως πιο εύκολος στόχος χωρίς τις ακραίες συνθήκες που παρουσιάζει η Ανταρκτική είναι η χώρα μας. 

Ελληνικά πετρέλαια

Η Ελλάδα φαίνεται να έχει μικτό απόθεμα πετρελαίου και φυσικού αερίου περί τα 40 δις βαρέλια [4]. Πρόκειται για ένα κοίτασμα που πιθανώς είναι αρκετά μεγαλύτερο και συγκρίσιμο με αυτό της Λιβύης, του Καζαχστάν και της Νιγηρίας (49, 47 και 37 δις βαρέλια αντιστοίχως). Με 60$/βαρέλι (θεωρώντας ότι είναι μισό πετρέλαιο-μισό φυσικό αέριο) επί 40 δις προκύπτουν 2,4 τρις $ (περίπου 8 φορές το χρέος μας), εκτιμά ο ομότιμος Καθηγητής Ορυκτών Πόρων κ. Αντώνης Φώσκολος [4].

Παλαιότερα, πληροφορίες για τα κοιτάσματα αυτά έπαιρνε κάποιος από «αναξιόπιστες» πηγές (Χαρδαβέλας, Λιακόπουλος, Βελόπουλος, Σοφιανόπουλος). Σήμερα φαίνεται ότι αυτοί οι τρελοί του χωριού είχαν δίκιο τουλάχιστον για την ύπαρξη του πετρελαίου. Στις 10 Σεπτεμβρίου 2010 ο τ. πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου είχε δηλώσει:

«…Η Ελλάδα ξεκινά έρευνες πετρελαίου στο Ιόνιο και στη νότια Κρήτη και η απόφαση αυτή, η σχετική προκήρυξη, υπογράφεται άμεσα».

Έτσι μέσα σε λίγο καιρό από την ανυπαρξία του πετρελαίου φτάσαμε στην επίσημη επιβεβαίωση. Ωστόσο ήδη από το 2007 στις ΗΠΑ ήταν γνωστό το κοίτασμα νοτίως της Κρήτης όπως φαίνεται από έγγραφο του Wikileaks[4]. Αναλυτές του think tank Stratfor συνεργάζονται με τον όμιλο Noble (τον ίδιο που ανακάλυψε τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στην Κύπρο) και ζητούν εκτίμηση του κοιτάσματος [4]. Ένα ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί αυτά δεν ξεκίνησαν νωρίτερα. Την απάντηση σε αυτό δίνει πιθανώς η μυστική σύμβαση Cooper μεταξύ των ΗΠΑ και της χώρας μας. Σύμφωνα με αυτή ο ορυκτός πλούτος της χώρας δεν μπορεί να αξιοποιηθεί πριν την πάροδο 70 ετών από το 1940 δηλ. πριν το 2010. Πριν από αυτό προφανώς ήταν πιο βολική η εκμετάλλευση των αραβικών κοιτασμάτων από τα δικά μας υποθαλάσσια. Τη σύμβαση έβγαλε στο φως ο Δημήτρης Μπάτσης το 1952 ο οποίος τουφεκίστηκε μαζί με τον γνωστό άνθρωπο με το γαρύφαλλο, το Νίκο Μπελογιάννη [5].

Σήμερα λοιπόν τα ελληνικά αποθέματα σε μια εποχή έντονης οικονομικής κρίσης, φαίνεται να είναι λύση! Λύση για τους «μεγάλους» αφού θα βρουν πετρέλαιο και μια χώρα εξαντλημένη ανίκανη να το διαχειριστεί, λύση όμως και για μας γιατί ξαφνικά από φτωχοί γινόμαστε πλούσιοι, οικονομικά και ενεργειακά ανεξάρτητοι. Είναι όμως έτσι; Θα γίνουμε Νορβηγία ή Νιγηρία;

Η θέση των κομμάτων του κοινοβουλίου (ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ, Ανεξάρτητοι Έλληνες, ΧΑ, ΚΚΕ) με την εξαίρεση της ΔΗΜΑΡ είναι καταρχήν υπέρ της διακήρυξης της ΑΟΖ. Θεωρείται προς το συμφέρον της χώρας η άντληση πετρελαίου. Μάλιστα οι Ανεξάρτητοι Έλληνες το είχαν κάνει σημαία στον προεκλογικό αγώνα τους, όπου θεωρούσαν ότι αν πουλήσουμε προκαταβολικά και εισπράξουμε ένα ποσό για την εκμετάλλευση πετρελαίου από κάποιον ξένο όμιλο, ξοφλάμε με το χρέος. Πόσο στέκουν αυτά; Πρέπει τελικά να ανακηρύξουμε την ΑΟΖ; Θα σωθούμε μετά από αυτό;

10 λόγοι για να ξεχάσουμε το πετρέλαιο

Η προσωπική μου άποψη είναι ότι δεν πρέπει να προχωρήσουμε σε εξόρυξη, πρέπει να αφήσουμε το πετρέλαιο εκεί που είναι και να τελειώνουμε μια και καλή με αυτό το καύσιμο για τους εξής λόγους:

1)      Δεν έχουμε την τεχνογνωσία ούτε τα χρήματα για να το εξορύξουμε. Επομένως εκεί που προσπαθούμε να απαλλαγούμε από τους ξένους δανειστές μας, τους Γερμανούς και την Τρόικα, θα βάλουμε από την κερκόπορτα πάλι ξένους, οι οποίοι πάλι θα μας εκμεταλλευτούν

2)      Εξαιτίας του πετρελαίου έχουν γίνει και εξακολουθούν να γίνονται πόλεμοι. Οι Τούρκοι δεν θέλουν και πολύ. Σε κάποιους που οραματίζονται ότι θα σπεύσει να μας συντρέξει η Ρωσία, η απάντηση είναι ότι και οι Ρώσοι ξένοι είναι. Το να μας εκμεταλλεύονται Ρώσοι δεν είναι καλύτερο από το να μας εκμεταλλεύονται Γερμανοί.

3)      Ανυπολόγιστες περιβαλλοντικές καταστροφές από τυχόν διαρροή στο Ιόνιο ή στο Αιγαίο

4)      Πολύ ακριβή η υποθαλάσσια εξόρυξη, οικονομικά ασύμφορη. Ακόμη όμως κι έτσι το στρατηγικό όφελος αυτού που ελέγχει την επιχείρηση (που προφανώς δεν θα είμαστε εμείς) είναι πολύ μεγάλο. Πρόκειται για το σταυροδρόμι τριών ηπείρων.

5)      Η ενέργεια από πετρέλαιο προέρχεται από την καύση του και οδηγεί σε αξιοποίηση (απόδοση) περίπου 33%, πολύ χαμηλό σε σχέση με άλλες μορφές ενέργειας:

Ηλεκτρική > 95%

Αιολική ~ 70%

Υδρογόνο –κυψέλη καυσίμου ~ 70%.

6)      Το πετρέλαιο είναι ένα παλιό καύσιμο που προέρχεται από τον 19^ο αιώνα. Σήμερα ζούμε στον 21^ο και ήρθε η ώρα να δοκιμάσουμε κάτι άλλο (βλ. Υδρογόνο). Υπάρχουν τρόποι με σύγχρονες και ήπιες μορφές ενέργειας που μπορούν να εκτοπίσουν το πετρέλαιο ΣΗΜΕΡΑ. Δεν το χρειαζόμαστε πια!

7)      Η καύση δεν είναι τέλεια και οδηγεί σε ρύπους. Ακόμη με τέτοιες «παλιατζούρες» θα ασχολούμαστε;

8)      Έστω ότι θα σωθούμε για μερικά χρόνια. Δεν είμαστε όμως και Βενεζουέλα να χουμε απόθεμα 300 χρόνια. Τα αποθέματα σύντομα θα εξαντληθούν και πάλι θα χουμε πρόβλημα. Χρειαζόμαστε άλλες μορφές ενέργειας!

9)      Μεγάλος κίνδυνος γεωλογικής αναστάτωσης!!! Οι γεωτρήσεις θα λάβουν χώρα σε μια άκρως σεισμική περιοχή. Η γεώτρηση θα διαγείρει τις τεκτονικές πλάκες με κίνδυνο πρόκλησης σεισμών, ηφαιστείων και τσουνάμι. Σε ότι αφορά μάλιστα το φυσικό αέριο θα δημιουργείται διαφορά πίεσης σε σεισμική ζώνη. Η γη είναι βέβαιο ότι θα αντιδράσει και η καταστροφή θα είναι βιβλική. Δεν μιλάμε απλώς για έναν έστω μεγάλο σεισμό στην Κρήτη, στα Δωδεκάνησα ή στην Κεφαλονιά. Η καταστροφή θα είναι σαν αυτή που εξαφάνισε τον Μινωικό πολιτισμό.

10)   Στο κάτω κάτω της γραφής ένα κιλό τομάτες αξίζει περισσότερο από ένα κιλό πετρέλαιο. Γιατί να μην εξάγουμε τομάτες; Αυτό βεβαίως σημαίνει ότι πρέπει να τονωθεί η αγροτική οικονομία μας και πολύς κόσμος πρέπει να ξαναπάει στα χωράφια. Το όφελος της χώρας όμως θα είναι διπλό: αφενός οι εξαγωγές, αφετέρου η διατροφική αυτάρκεια.

Προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι δεν αξίζει τον κόπο να ασχοληθούμε άλλο με το πετρέλαιο ούτε στη χώρα μας ούτε πουθενά στον πλανήτη. Αν κάποιος εξακολουθεί να πιστεύει ότι με την εξόρυξη θα πάρει η χώρα ανάσα και θα γίνει αυτάρκης, μάλλον είναι γελασμένος. Αρκεί να κοιτάξει τα ονόματα και την προέλευση των εταιριών (ΗΠΑ, Ισραήλ, Ρωσία) που ενδιαφέρονται για την εκμετάλλευση. Το γεγονός ότι σχεδόν όλα τα κόμματα (με την εξαίρεση της ΔΗΜΑΡ μάλλον λόγω βλακείας) ομονοούν στην ΑΟΖ επίσης με προβληματίζει. Αν πιστεύουν κάποιοι ότι οι Τούρκοι θα κάτσουν να μας κοιτούν είναι γελασμένοι. Μια ελληνοτουρκική διένεξη βολεύει τους επίδοξους προστάτες μας είτε αυτοί είναι αμερικανοί, είτε ευρωπαίοι, είτε Ρώσοι. Όσοι πιστεύουν ότι το πετρέλαιο είναι η χρυσή ευκαιρία συνεργασίας με τους Ρώσους, έχουν μάλλον δίκιο, αν όμως θεωρούν τους όμοδοξους Ρώσους ως προστάτες μας (βλ. ΧΑ), εκτιμώ ότι κάνουν λάθος. Οι Ρώσοι όπως όλοι κοιτούν το συμφέρον τους. Ας κοιτάξουμε κι εμείς το δικό μας.

Βιβλιογραφία:
[1] wikipedia
[2] Οι 7 αδελφές, Α. Σαμσον, Κάκτος
[3] Bundesanstalt für Geowissenschaften und Rohstoffe
[4] PRESSing, Ιούλιος 12/7/2012
[5] Η βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα, Δ. Μπάτσης, Κέδρος