Quo vadis Democratia?

Η Δημοκρατία είναι μια έννοια που έχει δοξαστεί, αναλυθεί αλλά και κακοποιηθεί στο πέρασμα του χρόνου. Τελευταία δημοσιεύτηκαν τα αποτελέσματα επιστημονικής μελέτης [1], κατά την οποία η Δημοκρατία είναι αδύνατον να λειτουργήσει για μεγάλες χρονικές περιόδους – επειδή η πλειοψηφία των Πολιτών δεν διαθέτει την αντικειμενική ενημέρωση και το απαιτούμενο επίπεδο (IQ), για να μπορεί να επιλέξει το σωστό υποψήφιο για το καλό της χώρας της, στις εκάστοτε εκλογές. 
Όπως καταδεικνύεται απο την έρευνα, οι λαοί δεν «αξίζουν» το κεκτημένο της Δημοκρατίας. Είναι όμως ετσί;
Στην αρχαια Ελλαδα ενας απο τους μεγαλυτερους πολεμιους της Δημοκρατίας ηταν ο Πλατωνας [2], ο οποιος προτεινε την Αριστοκρατια, εκείνο το πολίτευμα που στηρίζεται κατά τον Αριστοτέλη, ο οποίος έθεσε αρχικά τη διάκριση στα Πολιτικά του, στη διακυβέρνηση των αρίστων [3]. Δυστυχώς το πολίτευμα που πρότεινε είχε ένα πρακτικό πρόβλημα: ποια τα "αντικειμενικά" κριτήρια επιλογής των Αρίστων. Και εδώ δεν υπάρχει ακόμα κάποια ρεαλιστική απάντηση. Από την άλλη η Δημοκρατία έδωσε μια πρακτική λύση μεσώ των «μεγάλων αριθμών», δηλ. η πλειοψηφία των Πολιτών αποφασίζει τους άρχοντες του Κράτους και τον τρόπο διακυβέρνησης. Ουσιαστικά η Δημοκρατία είναι μια προσέγγιση (ουσιαστικά δεν είναι τέλεια εκ΄φύσεως) στην βέλτιστη λύση των Αρίστων, μεσώ της συμμετοχής και της βούλησης των πολλών. 'Άρα η Δημοκρατία μπορεί να ιδωθεί ως ένα καθαρά στατιστικό σύστημα διακυβέρνησης.





Συνεχίζοντας από την τελευταία παράγραφο, θέλω να σημειώσω ότι η Στατιστική είναι ένας πολύ εξελιγμένος κλάδος των Μαθηματικών. Άρα θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε πρακτικές της ώστε να βελτιωθεί το σημερινό μοντέλο Δημοκρατίας - που ουσιαστικά είναι ολιγαρχία (δεν θέλω να μπω στην διαδικασία κριτικής του σημερινού συστήματος αντιπροσωπευτικής διακυβέρνησης μιας και ήδη έχει χυθεί αρκετή μελάνη). Αυτό ονομάζεται εύγλωττα Αμεσοδημοκρατια ή Συμμετοχική Δημοκρατία [4]. Η πρώτη ερώτηση που καλούμαστε να απαντήσουμε είναι αν μια τέτοιου είδους Δημοκρατία είναι εφικτή, μιας και το πρωτότυπο της αρχαίας Αθήνας αφορούσε πολύ μικρότερους πληθυσμούς. Σήμερα έχουμε τα μέσα (διαδίκτυο, ΑΤΜ κτλ) εκείνα που επιτρέπουν να συμμετέχουν, χωρίς χωρικούς και χρονικούς περιορισμούς, μεγάλοι αριθμοί Πολιτών σε δημοκρατικές διαδικασίες (πχ δημοψηφίσματα). Βεβαία το να συμμετέχουν όλοι οι πολίτες ανεξαιρέτως αυτό είναι ένα πρακτικό πρόβλημα και ουσιαστικά ουτοπικό. Λογικό είναι ότι ένας Πολίτης δεν μπορεί να έχει την πολυτέλεια του χρόνου να ασχολείται συνεχώς με τα κοινά.


Εδώ θα χρησιμοποιήσουμε εργαλεία από την Στατιστική επιστήμη. Αυτό προτείνω έχει ως εξής: η βασική υπόθεση είναι ότι η συνεχή συμμετοχή των Πολιτών σε ένα κοινοβουλευτικό σύστημα βελτιώνει την ποιότητα της Δημοκρατίας (ως έκφραση των πολλών) και μειώνει την διαφθορά. Υποθέτουμε ότι διατηρούμε το κοινοβουλευτικό σύστημα (βεβαίως με άρση άσυλου) και προσθέτουμε ένα δείγμα πολιτών σε κάθε απόφαση που άφορα άμεσα την κοινωνία. Στις διαβουλεύσεις αυτές υποθέτουμε ότι κατά 60% παίζει ρόλο η απόφαση του κοινοβουλίου και 40% του κόσμου (τα ποσοστά είναι ενδεικτικά). Άρα έχουμε τους "ειδικούς" (όσο ειδικοί μπορεί να είναι οι βουλευτές) και έχουμε μια άμεση άποψη από τους "ανειδίκευτους" (αν και η κοινωνία σήμερα ΔΙΑΘΕΤΕΙ την γνώση). Έπειτα δημιουργούμε ένα δείγμα (π.χ. για την Ελλάδα ένα δείγμα της τάξης μεγέθους των δέκα χιλιάδων είναι αρκετό) Πολιτών που θα συμμετέχει και μέσω μιας στατιστικής κατανομής επιλέγοντες στοχαστικά (τυχαία). Το κέντρο της κατανομής θα σχετίζεται κυρίως με την κοινωνική ομάδα που θα είναι στόχος των μέτρων, δηλ. για αγροτικά θέματα θα επιλεχθούν περισσότεροι αγρότες χωρίς να σημαίνει αποκλεισμός των υπόλοιπων κοινωνικών ομάδων (αποφυγή συντεχνιακών συμφερόντων). Έπειτα για ένα διάστημα 15-30 ήμερων (πάλι ενδεικτικώς αριθμός) δημοσιεύουμε της αντικρουόμενες απόψεις που τίθενται υπό κρίση, ώστε να έχει την δυνατότητα ο καθένας να τις διαβάσει και να τις μελετήσει. Τέλος οι πολίτες κ οι Βουλή θα γνωμοδοτήσουν και η απόφαση θα ληφθεί συνθετικά.


Το παραπάνω σχήμα έχει τα εξής πλεονεκτήματα:
A. Επιτρέπει την συμμετοχή Πολιτών στην διακυβέρνηση σε πραγματικό χρόνο και με μικρο κόστος
Β. Δεν είναι κουραστικό για τους Πολίτες γιατί λόγω της δειγματοληψίας είναι απίθανο ένα Πολίτης να εκλεχθεί πάνω από μια φορά το χρόνο για να ψηφίσει.
Γ. Προστατεύει το πολίτευμα από την διαφθορά μιας και οι Πολίτες είναι τυχαία επιλεγμένοι και αρκετοί σε αριθμό ώστε να προσφέρουν μια ΚΑΘΑΡΗ άποψη.
Δ. Περιορίζει την ασυδοσία της εξουσίας.
Ε. Δίνει το ερέθισμα στους πολίτες της συνεχής Συμμετοχής στα κοινά. Άρα θα "αναγκάζονται" να ενημερώνονται περισσότερο και ποιοτικότερα, καθώς και θα απαιτείτε από το Κράτος καλύτερη εκπαίδευση.
Εν κατακλείδι, προσωπικά θεωρό ότι η άγνοια και η "μη καταλληλότητα" των πολιτών έχει να κάνει με την δομή της εκπαίδευσης άλλα και του πολιτεύματος. Το πολιτικοκοινωνικό σύστημα είναι διαδραστικό και κάθε δράση της Πολιτείας δίνει ερέθισμα ανάδρασης στους Πολίτες και το αντίθετο. Αν εκμεταλλευτούμε αυτή τη δυναμική μετά από 10-15 χρόνια θα έχουμε πολιτικά χειραφετημένες γενιές που θα ξέρουν να προστατεύουν την Δημοκρατία.
Υ.Γ. Σαφέστατα η παραπάνω πρόταση δεν αποτελεί μια άμεση λύση στη σημερινή κατοχή που ζούμε. Το πρόβλημα έχει διαφορετικές χρονικές κλίμακες και η αλλαγή πολιτεύματος αποτελεί μακροπρόθεσμο στόχο. Πρωτίστως πρέπει να ανατραπεί το σημερινό σχήμα εξουσίας και να ακυρωθούν όλες οι συμφωνίες (Μνημόνια, δανειακές συμβάσεις κτλ) της μειοδοτικής κυβέρνησης. Η εφαρμογή μιας αμεσότερης μορφής Δημοκρατίας θα λειτουργήσει ως «εμβόλιο» στις παθογένειες που μας οδήγησαν στο σημερινό αποτέλεσμα.


Σημειώσεις
[1] Τα συνοπτικά αποτελέσματα της μελέτης μπορούν να βρεθούν στην σελίδα http://www.livescience.com/18706-people-smart-democracy.html
[2] Πολιτεία (380 πΧ)
[3]  Στην πορεία των χρόνων ο όρος χρησιμοποιήθηκε ευρύτερα για να υποδηλώσει τις τάξεις των ευγενών κληρονομικώ δικαιώματι, με αποτέλεσμα να παρατηρείται σύγχυση της καθαρής έννοιας της αριστοκρατίας με εκείνη της ολιγαρχίας. Οι άριστοι στην καθομιλούμενη των νεότερων χρόνων ταυτίστηκαν σταδιακά με τις ανώτερες τάξεις, ειδικότερα δε με τους μεγάλους γαιοκτήμονες και το φεουδαρχικό σύστημα. Ο αποκαλούμενος χρυσός αιώνας της αριστοκρατίας στη νεότερη ιστορία συνδέεται με την περίοδο 1688 - 1832, κατά την οποία η μοναρχία σταδιακά περιορίστηκε, ενώ την ίδια στιγμή η δημοκρατία αποτελούσε μακρινό όραμα (Wikipedia).
[4] Ένας στοιχειώδης τύπος συμμετοχικής δημοκρατίας εξασκείται στην Ελβετία όπου, παράλληλα με τις συνήθεις πολιτικές διαδικασίες όπου εμπλέκονται οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι των Πολιτών, λαμβάνουν χώρα και τακτικά δημοψηφίσματα για διάφορα ζητήματα. Στα δημοψηφίσματα αυτά έχει το δικαίωμα να συμμετάσχει το σύνολο των Πολιτών.