Έθνος και βιολογία: μια εναλλακτική προσέγγιση

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια δραματική αύξηση της ακροδεξιάς ανά την Ευρώπη. Το γεγονός αυτό συμπίπτει με την άνοδο του ευρωσκεπτικισμού και τις φυγόκεντρες τάσεις από την ΕΕ. Οι ιντελιγκέντσια του «νευρωτικού ευρωπαϊσμού» (αδόκιμος όρος που αναφέρεται στην νεύρωση του ευρωπαϊκού μονόδρομου) το αποδίδει στον εθνικισμό του πόπολου. Κατά προέκταση η δαιμονοποίηση και αποδόμηση της έννοιας του Έθνους είναι απαραίτητη στην ευρω-προπαγάνδα. Όμως τι εστί Έθνος;

Ο συνήθης ορισμός του Έθνους περιορίζεται στο σύνολο των ανθρώπων, συνήθως ζώντες σε ένα κοινό γεωγραφικό τόπο,  που έχουν κοινά πολιτισμικά, ιστορικά και φυλετικά χαρακτηριστικά. Ο ορισμός αυτός είναι άκρως περιγραφικός και εύκολα εκφυλίζεται στο «όμαιμων» του Έθνους. Το φυλετικό ίδιον των ομοεθνών ατόμων εκμεταλλεύτηκε από όλα τα ακροδεξιά και φασιστικά κινήματα στην Ιστορία τη Ευρώπης και γενικότερα της υφηλίου. Επίσης ο παραπάνω ορισμός χαρακτηρίζεται από την στατικότητα μιας και η γέννηση ενός ατόμου από ομοεθνούς γονείς είναι ικανή και αναγκαία συνθήκη για την εθνικότητα ενός παιδιού. Το τελευταίο περιχαρακώνει το Έθνος σε ένα αμφισβητήσιμο γονιδιακό παιχνίδι, μιας και κανένα έθνος δεν έχει γονιδιακή καθαρότητα.

Από την άλλη, οι ζυμώσεις της Γαλλικής Επανάστασης μας δώσαν ένα δυναμικό ορισμό του Έθνους. Ο πατέρας του δημοσίου δικαίου στην Ελλάδα Νικόλαος Σαρίπολος έγραφε τον 19ο αιώνα “Έθνος ονομάζομεν την ομάδα κοινωνίας τινός, ήτις, κοινήν έχουσα την κυριαρχίαν, εις κοινούς έαυτήν υποβάλλει νόμους το εύ ζήν προαιρουμένη, και δέχεται να διευθύνηται από τούς αυτούς κυβερνήτας". Περιληπτικά είναι το σύνολο των ανθρώπων που συλλογικά διεκδικούν την ζωή τους, στην φυσική και πολιτισμική της έκφανση, σε ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο. Ο συγκεκριμένος ορισμός δεν απαιτεί φυλετικές ή πολιτισμικές προϋποθέσεις, αλλά ένα διαρκή αγώνα για την φυσική, πολιτική και πολιτισμική επιβίωση. Αυτό το Έθνος ήταν μια επαναστατική έννοια ενάντια στον φεουδαλισμό και τα ιμπέρια της μεταναγεννησιακής Ευρώπης. Το Έθνος αποτέλεσε ιστορικά προνομιακό χώρο αγώνα ανεξαρτησίας και Δημοκρατίας. Ένα εξαιρετικό παράδειγμα ήταν ο ελληνικός εθνικός αγώνας κατά της τουρκοκρατίας που είχε ως αποτέλεσμα ένα από τα πρώτα έθνη-κράτη. Σε αυτόν τον αγώνα πολέμησαν και δόμησαν το ελληνικό Έθνος Ρωμιοί, Αρβανίτες, Βλάχοι και άλλες φυλές που βρισκόντουσαν στον ελλαδικό χώρο. Η ελληνική Επανάσταση δημιούργησε κοινή Ιστορία και πολιτισμό που «δέσανε» το ελληνικό Έθνος περαιτέρω. Εννοείται ότι προϋπήρχε η παράδοση του χώρου που υπο- ή ενσυνείδητα βοήθησε στην σύσταση του επαναστατικού υποκειμένου. Άρα παρατηρούμε μια άρρηκτη σύνδεση του φυσικού χώρου και της πολιτισμικής κληρονομιάς μέσω του αγώνα.

 Για να γίνει πιο κατανοητό θα ανατρέξω στην φύση και στην κυτταρική βιολογία. Τα βλαστοκυτταρα έχουν την ικανότητα να αποκτήσουν οποιοδήποτε φαινότυπο (βιολογικός όρος αναφορικά με τον χαρακτήρα/ταυτότητα των κυττάρων δηλ. αν είναι μυϊκά, οστικά, δερματικά κ.τ.λ.) ανάλογα με το περιβάλλον/φωλέα (niche) που θα βρεθούν (φυσικός χώρος). Στην αρχή δεν έχουν συγκεκριμένη ταυτότητα. Το μικροπεριβάλλον τους δίνει τις προϋποθέσεις να πάρουν την ταυτότητα που ταιριάζει για να επιβιώσουν, με την δαρβινική έννοια. Τότε αρχίζουν εάν διάλογο με αυτό το περιβάλλον και το επηρεάζουν/συνδιαμορφώνουν με τις ενέργειες τους. Οι αλλαγές του περιβάλλοντος ανατροφοδοτούνται πίσω στα κύτταρα κ αυτός ο δυναμικός διάλογος κυττάρων-μεκροπεριβάλλοντος μας δίνει μια συλλογικότητα, δηλ. εάν ιστό. Το περιβάλλον/χώρος κ ο φαινότυπος/ταυτότητα του κυττάρου έχουν μια άρρηκτη σχέση, δηλ. τα οστικά κύτταρα επιβιώνουν μόνο στα οστά κ.ο.κ. Τέλος τα επιτυχημένα κύτταρα, με κοινό φαινότυπο, πολλαπλασιάζονται στον κοινό τους χώρο κατακτώντας κοινά επιγενετικά χαρακτηριστικά.

Η παραπάνω αναλογία έχει δύο βασικούς άξονες: το κυτταρικό περιβάλλον ως φυσικό/γεωγραφικό και το ο φαινότυπος ως ο πολιτισμικός χαρακτήρας. Τα άτομα είναι τα κύτταρα. Η διεκδίκηση του γεωγραφικού χώρου, ως προϋπόθεση της φυσικής επιβίωσης, οδηγεί στην δημιουργία ιστορικών και πολιτισμικών καταβολών. Από την άλλη, τα νέα πολιτισμικά δεδομένα ενισχύουν την συλλογική δράση στον χώρο και τον συνδιαμορφώνουν. Στα μαθηματικά το παραπάνω ονομάζεται ως ανατροφοδοτικός κύκλος μεταξύ των γεωγραφικού και πολιτισμικού χώρου που διαμορφώνει και διατηρεί ένα Έθνος. Σύμφωνα με την βιολογική μας παραβολή, το Έθνος είναι το ανάλογο ενός ιστού σε έναν οργανισμό. Τέλος η κοινή φυλετική καταγωγή είναι αποτέλεσμα του κοινού αγώνα και όχι προϋπόθεση του Έθνους, μιας και η εθνική συλλογικότητα αναπαράγεται σε ένα κοινό γεωγραφικό χώρο αναπτύσσοντας μια συγκεκριμένη γενετική «πισίνα».

Τέλος προεκτείνοντας, ο παραπάνω ορισμός/αναλογία είναι τελείως αντίθετος με την κάθε έννοια ακροδεξιάς, ρατσισμού ή σεχταρισμού. Όπως ανέφερα παραπάνω η φυλή είναι ένα πιθανό αποτέλεσμα και όχι η αιτία του Έθνους. Επίσης, οι ιστοί στο σώμα δρουν συνεργατικά παρά τη διαφορετικότητά τους και παρά το ότι είναι αποτέλεσμα ανταγωνιστικών διαδικασιών. Κατανοώντας το Έθνος με τον παραπάνω τρόπο θα  μπορούσαμε να οδηγηθούμε σε ένα συνεργατικό οικοσύστημα Εθνών που να σέβεται την βιοποικιλότητα και βιωσιμότητα του όλον και του επιμέρους.